ประวัติหน่วย
ประวัติกองอาสารักษาดินแดน
กองอาสารักษาดินแดน (อส.) เป็นหน่วยงาน สังกัด กระทรวงมหาดไทย จัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติกองอาสารักษาดินแดน พ.ศ. ๒๔๙๗ เมื่อวันที่ ๑๐ กุมภาพันธ์ ๒๔๙๗ จึงถือว่าวันที่ ๑๐ กุมภาพันธ์ ของทุกปี เป็น "วันกองอาสารักษาดินแดน " ซึ่งกระทรวงมหาดไทย ได้มอบหมายให้กรมการปกครอง เป็นหน่วยบริหารจัดการ "กิจการกองอาสารักษาดินแดน" เมื่อวันที่ ๒๘ กันยายน ๒๕๐๐ โดยกองอาสารักษาดินแดนมีประวัติความเป็นมาดังนี้
ยุคที่ ๑ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ ได้ทรงก่อตั้ง "กองเสือป่า" เมื่อวันที่ ๑ พฤษภาคม ๒๔๕๔ เพื่อฝึกอบรมข้าราชการและพลเรือน ได้เรียนรู้วิชาทหารเพื่อฝึกซ้อมเตรียมกำลังในยามปกติ และทำหน้าที่อาสาสู้ศึกในยามสงคราม โดยถือว่าเป็น "กองกำลังกึ่งทหาร" ที่จัดตั้งขึ้นเป็นหน่วยงานแรกในประเทศไทย
ยุคที่ ๒ ช่วงสงครามโลกครั้งที่ ๒ รัฐบาลได้ออกกฎหมายจัดระบบการป้องกันประเทศตามพระราชบัญญัติกำหนดหน้าที่คนไทยในเวลารบ พ.ศ. ๒๔๘๑ และพระราชบัญญัติให้อำนาจในการเตรียมการป้องกันประเทศ พ.ศ. ๒๔๘๔ และจัดตั้ง "กองทัพพลเรือน" โดยมอบกระทรวงมหาดไทย ดำเนินการและฝึกอบรมราษฎรให้รู้จักหน้าที่ป้องกันประเทศ
ยุคที่ ๓ ช่วงสงครามเย็น ประเทศไทยเกิดความขัดแย้งทางความคิดและอุดมการณ์ในระบอบการปกครอง รวมทั้งการต่อสู้กับผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์ รัฐบาลจึงได้เสนอให้มีการจัดตั้ง "กองอาสารักษาดินแดน" เพื่อทำหน้าที่สนับสนุนกำลังรบหลัก ในการรักษาความมั่นคงของชาติ โดยมีแนวคิดในการจัดตั้งคือ
๑. การป้องกันประเทศเป็นหน้าที่ของคนไทยทุกคน
๒. มีกำลังสำรองไว้ช่วยเหลือประชาชนและประเทศชาติ ทั้งในยามปกติและยามสงคราม
ซึ่งการป้องกันประเทศในสถานการณ์สงครามปัจจุบัน เป็นหน้าที่ประชาชนพลเมืองทุกคนที่จะต้องมีส่วนร่วมมือ ร่วมช่วยเหลือ และจะต้องได้รับการศึกษาอบรมเพื่อให้ความรู้ในการป้องกันตนเองและประเทศชาติ จึงจำเป็นต้องมีการฝึกอบรม และจัดหน่วยบังคับบัญชาเตรียมไว้ตั้งแต่ในเวลาปกติ
โดยกองอาสารักษาดินแดน ได้รับพระราชทาน "ธงชัยประจำหน่วยของกองอาสารักษาดินแดน" หรือเรียกว่า "ธงชัยประจำกอง" จากพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ดังนี้
๑. ธงประจำกองอาสารักษาดินแดน
๒. ธงประจำกองอาสารักษาดินแดนภาค (ปัจจุบันได้ยกเลิกไปแล้ว)
๓. ธงประจำกองอาสารักษาดินแดนจังหวัด
ยุคปัจจุบัน กองอาสารักษาดินแดน มีบทบาทและภารกิจอยู่ ๒ ประการ คือ
๑. ในภาวะปกติ ปฏิบัติภารกิจรักษาความสงบเรียบร้อยและความมั่นคงภายใน ตามนโยบายของรัฐบาลและกระทรวงมหาดไทย ร่วมกับพนักงานฝ่ายปกครอง ในฐานะกำลังประจำถิ่น
๒. ในภาวะไม่ปกติหรือยามสงคราม ทำหน้าที่สนับสนุนกำลังรบหลัก ปฏิบัติภารกิจพิทักษ์พื้นที่เขตหลัง ในฐานะกำลังสำรองประเภทกำลังกึ่งทหาร
ดังนั้น กองอาสารักษาดินแดน (อส.) จึงถือเป็น "กองกำลังฝ่ายพลเรือน" โดยมีข้าราชการ สังกัด กระทรวงมหาดไทย เป็นผู้บังคับหน่วย มีกำลังพลระดับปฏิบัติที่สำคัญ ได้แก่ สมาชิกกองอาสารักษาดินแดน (สมาชิก อส.) ซึ่งเป็นผู้ที่สมัครใจเสียสละตนรับใช้ประเทศชาติ ที่ผ่านการคัดเลือกและจะต้องเข้ารับการฝึกระเบียบวินัย ความรู้ และทักษะเพิ่มสมรรถนะทางยุทธวิธี เพื่อให้มีความพร้อมเป็นกำลังสำคัญของกองอาสารักษาดินแดน ในการขับเคลื่อนงานของรัฐบาลและกระทรวงมหาดไทย ไปสู่การแก้ไขปัญหาของชาติและสร้างความสุขให้แก่ประชาชน
ประวัติสำนักอำนวยการกองอาสารักษาดินแดน
สำนักอำนวยการกองอาสารักษาดินแดน (สน.อส.) เป็นหน่วยงาน สังกัด กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย โดยมีประวัติความเป็นมาดังนี้
- พ.ศ. ๒๕๓๖ ยกฐานะจาก "กองอำนวยการอาสารักษาดินแดน" ตั้งเป็น "สำนักอำนวยการอาสารักษาดินแดน"
- พ.ศ. ๒๕๔๕ เปลี่ยนชื่อจาก "สำนักอำนวยการอาสารักษาดินแดน" เป็น "สำนักอำนวยการกองอาสารักษาดินแดน"