คณะกรรมการหมู่บ้าน หรือ กม. จัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 โดยถือกำหนดขึ้นครั้งแรกเมื่อวันที่ 9 มีนาคม พ.ศ. 2486 และในปี 2551 ได้มีการปรับปรุงแก้ไขโครงสร้างและอำนาจหน้าที่ ของ กม. เพื่อให้สอดคล้องกับบริบทของสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป และครอบคลุมการทำงานในทุกมิติ ของหมู่บ้าน เสมือนเป็น “คณะรัฐมนตรีประจำหมู่บ้าน” โดยร่วมกันทำงานด้วยความมุ่งมั่น ทุ่มเท เสียสละ ตามอำนาจหน้าที่ด้วยจิตสาธารณะ จนสร้างความเข้มแข็งให้แก่หมู่บ้าน อันหมายถึงรากฐานสำคัญของประเทศ

โดยเฉพาะในห้วงปีที่ผ่านมาประเทศไทยประสบปัญหาการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ เศรษฐกิจ และวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของพี่น้องประชาชน รัฐบาลได้ออกมาตรการต่างๆ เพื่อแก้ไขปัญหา และป้องกันการแพร่ระบาดของโรคดังกล่าวฯ มาอย่างมากมาย ทั้งนี้ บุคลากรสำคัญที่เป็นกลไก ขับเคลื่อนนำนโยบาย และมาตรการต่างๆ ลงไปสู่พี่น้องประชาชนในพื้นที่ หนึ่งในนั้นคือ “คณะกรรมการหมู่บ้าน” ที่มีความใกล้ชิด รับรู้ รับทราบ เข้าถึงข้อมูล สภาพพื้นที่ ปัญหา และความต้องการของหมู่บ้านเป็นอย่างดี โดยที่ได้ร่วมกันบูรณาการกับภาครัฐ ภาคเอกชน รวมทั้งประชาชนในพื้นที่ สร้างการรับรู้ ในการแก้ไขปัญหา และนำนโยบายไปปฏิบัติให้เกิดผลสัมฤทธิ์

ทั้งนี้ กระทรวงมหาดไทยได้ประกาศให้วันที่ 9 มีนาคม ของทุกปีเป็น “วันคณะกรรมการหมู่บ้าน” เพื่อเสริมสร้างขวัญและกำลังใจในการทำงานให้แก่คณะกรรมการหมู่บ้าน อันประกอบด้วย

1. ผู้ใหญ่บ้าน เป็นประธานโดยตำแหน่ง

2. ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน เป็นกรรมการโดยตำแหน่ง

3. สมาชิกสภาองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เป็นกรรมการโดยตำแหน่ง

4. ผู้นำหรือผู้แทนกลุ่มหรือองค์กรในหมู่บ้าน เป็นกรรมการโดยตำแหน่ง

5. กรรมการหมู่บ้านผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 2 - 10 คน โดยการเลือกของประชาชนในหมู่บ้าน อยู่ในตำแหน่งคราวละ 4 ปี

โดยในปี พ.ศ. 2565 กระทรวงมหาดไทย ได้จัดพิธีมอบโล่เกียรติคุณของปลัดกระทรวงมหาดไทยให้แก่หมู่บ้านที่ได้รับรางวัลชนะเลิศในระดับจังหวัด ตามโครงการคัดเลือกหมู่บ้านเข้มแข็งตามแนวทาง “แผ่นดินธรรม แผ่นดินทอง” (หมู่บ้านอยู่เย็น) ประจำปี 2564 โดยในแต่ละจังหวัดดำเนินการจัดกิจกรรม ภายใต้มาตรการป้องกันการแพร่ระบาดของไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) อย่างเคร่งครัดตามความเหมาะสม

คณะกรรมการหมู่บ้าน คือตัวแทนของประชาชน ผู้ทำหน้าที่ในการพัฒนา สร้างความสุข ขจัดความทุกข์ ให้พี่น้องประชาชนในหมู่บ้าน เสมือนรัฐมนตรีประจำหมู่บ้าน...หมู่บ้านซึ่งเป็นฐานรากของประเทศเฉกเช่นเดียวกัน “ประเทศต้องมีรัฐบาล หมู่บ้านต้องมี กม.”